bron: tegelizr.nl / MW
Twee keer kwam taalgebruik negatief in het nieuws vorige week. Alle reden voor een taalnazi om op te schalen naar de hoogste alarmfase. (Eerst lezen, daarna mag je een testje doen om te zien of jij er ook voor in aanmerking komt!)
Eerst het bericht dat de Universiteit van Hull vindt dat streven naar foutloos taalgebruik discriminerend is voor (min of meer) nieuwbakken burgers met een suboptimale beheersing van de taal van hun nieuwe vaderland. Daaroverheen kwam het bericht dat ‘groter als’ in plaats van ‘groter dan’ volgens de nieuwe versie van ANS (Algemene Nederlandse Spraakkunst) voortaan geen doodzonde meer is.
Het is misschien iets minder alarmerend dan het lijkt. Hull is geen Oxford of Cambridge, laat staan Harvard. Universiteit van Hull klinkt dan toch een beetje als Universiteit van Oeteldonk of Maaskantje. En wat er in de nieuwe ANS staat, stond ook al in die van 1995. De meerderheid van de van oudsher beter toegeruste gebruikers van het Nederlands heeft zich door de ANS niet van de wijs laten brengen.
Maar er is toch iets aan de hand. En dan heb ik het nog niet eens over de praktijken van de categorie die zich er tot voor redelijk kort meestal van onthield oprispingen uit het moeras van hun ziel op schrift te stellen, maar die sinds het bestaan ervan de sociale media is gaan vervuilen met hun in fonetisch opgeschreven spreektaal (zonder interpunctie) gecondenseerde mentaal onvermogen.
Het lijkt er op dat de beerput van het lagere echelon taalgebruikers aan het overstromen is en dat de weerzinwekkende inhoud taalgebruikers heeft besmet voor wie taal onmisbaar gereedschap is dat aan de hoogste eisen moet voldoen, zoals een loodgieter zich niet durft te vertonen zonder goede waterpomptang. Mensen van wie je beter meende te kunnen verwachten maken zich schuldig aan zinloos geweld tegen alles wat taal taal maakt.
Om maar een voorbeeld te noemen: Mensen die echt niet van de straat zijn hoor je ‘door’ in de vaste uitdrukking ‘vervangen door’ zonder met hun ogen te knipperen vervangen door ‘voor’. ‘Vervangen voor’! Moet dat taalvernieuwing heten? Is dat een verbetering? En zo ja, wat is daar de winst van?
Snapt er nog iemand dat je taalvernieuwing moet onderscheiden in taalverrijking en taalverarming? Uitsluitend mooie nieuwe woorden en uitdrukkingen die betekenis toevoegen, verzonnen door creatieve geesten komen in aanmerking als taalverrijking te worden meegeteld!
Een verandering die niets toevoegt, zoals twee alinea’s hiervoor, is per definitie een verslechtering. Erg genoeg, maar zinloze veranderingen zijn nog maar het begin van de ellende. Het kan veel erger!
Daar zijn ontelbare voorbeelden van te noemen. Bijvoorbeeld de verwatting. Het viel me jaren geleden voor het eerst op bij weervrouw Helga van Leur. ‘Deze depressie,’ zo begon ze haar zin, wijzend op de weerkaart. En nu komt het: ‘wat naar het oosten trekt. …’ Wat! De depressie wat!
‘Wat’ in plaats van ‘die’. Je hoort het steeds vaker. Zelfs van mensen die je qua taalvaardigheid nog wat hoger inschat dan het weerliedengilde.
De regel is doodsimpel: bij het lidwoord ‘het’ hoort het betrekkelijk voornaamwoord ‘dat’, bij het lidwoord ‘de’ hoort ‘die’. Sinds mensenheugenis gingen alleen echte taalkneuzen daarmee de mist in. Maar nu opeens volgen hele volksstammen gretig het verkeerde voorbeeld. Slecht voorbeeld doet slecht volgen.
Taalfouten lijken wel virussen. Voor je het weet is het een pandemie. En hoe pakken we een pandemie aan? Lockdown, ingrijpen van BOA’s, vaccinatie! Alles om het gevaar in te dammen en te bestrijden!
Maar in plaats van zich te kwijten van hun taak als hoeder van de taal werken taalinstituties van harte mee aan de verloedering. Kennelijk onder het motto ‘If you can’t beat them, join them’, keuren ze wat fout was graag goed als voldoende mensen hun geknoei lang genoeg volhouden.
Kennelijk denken de ‘deskundigen’ dat taalregels democratisch moeten worden vastgesteld. Op die manier zou Lange Frans baas van het RIVM kunnen worden zodra er genoeg complotdenkers zijn.
Instanties die andere regels handhaven zijn een stuk minder lankmoedig dan de hoeders van de taal. Neem verkeersregels! Mensen die volharden in links rijden en voorrang van links zijn veilig opgeborgen in reservaten zoals het Verenigd Koninkrijk, Australië en Suriname.
En geen echte voetballiefhebber die vindt dat spelers die moeite hebben met het verschil tussen de bal en lichaamsdelen van een tegenstander behoed moeten worden voor gele en rode kaarten door de spelregels te versoepelen.
Je zou kunnen denken dat ze het goed bedoelen, de nalatige hoeders van de taal. Dat je de emancipatie van half ingeburgerde immigranten een dienst bewijst door de rest van hun inburgering te schrappen. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden, zeiden we dan vroeger. Maar zo’n oudhollands gezegde is natuurlijk niet meer van deze tijd!
Een extraatje voor de would-be taalnazi: een taalkwisje!
(Goede oplossers krijgen een tien met een griffel en een zoen van de juffrouw!)
Hun zeggen dat me zus gek is. Ze wilt geen kroket maar een appel.
Zoek de drie fouten!
Burgemeester of burgermeester? Burgervader of burgevader? Jongetje of jongentje?
Zijn de drie eerste of de drie tweede opties fout? Of zit het helemaal anders?
Om voorkomen te voorkomen moet je zorgen dat aanvaringen met de wet niet voorkomen.
Waar ligt de klemtoon? (p.s. zelfs sommige nieuwslezers doen dit fout!) En wat staat hier eigenlijk?
Zij is een van de mooiste meisjes die er is.
Is deze zin correct? Licht je antwoord toe!
De schoonmaak goeroe heeft een facebook pagina over het duizenddingendoekje gemaakt.
Wat is hier fout?
Is een puber in de pubertijd of in de puberteit?
Wat is juist?
De meisje die haar been gebroken heeft, ligt in het ziekenhuis.
Is ‘De’ fout of is ‘die’ fout? Of allebei, of geen van beide? En waarom?
Waar kan die oplossing toegestuurd worden, en het uitslag, wanneer komt dat?
Je mag hem hier als reactie vermelden. En dan komt de juffrouw bij jou aan de deur om je die zoen te geven, als je alles goed hebt!
In mijn middelbare schooltijd (eerste helft jaren ’60) werden we nog net niet standrechtelijk geëxecuteerd als we ‘meerdere’ gebruikten in de betekenis van verscheidene. Nu, nog geen 60 jaar later, kijkt niemand er nog vreemd van op en is het al gebruikelijk. Bredero zei het al “het kan verkeren”
Wat ik me afvraag ‘is de tijd dat een puber in de puberteit zit niet de pubertijd?’
En volgens mijn bescheiden mening, -had destijds op school een leraar die dat altijd zei, maar je moest niet het lef hebben aan zijn mening te twijfelen. Dan was Leiden in last-, ligt die meisje met de gebroken been in de ziekenhuis. Wordt meteen duidelijk waardoor de ziekenzorg steeds duurder wordt; communicatieproblemen, want tolken zijn prijzig.
Meerdere is een zinvolle toevoeging aan de taal, meerdere is niet hetzelfde als verscheidene. Dus taalverrijking.
Je kan beargumenteren dat pubertijd kan bestaan naast puberteit. Maar de betekenis is anders. De betekenis van pubertijd is wat jij zegt. Puberteit is een woord als kwaliteit of activiteit. Heeft niets met tijd te maken maar met wijze van zijn. En de klemtoon ligt ook anders.
P.S. Als dat meisje beide benen gebroken had zou ze met DE gebroken benen in het ziekenhuis liggen 😉
Ik ben absoluut geen taalnazi en hou dan ook mijn mond dicht als ik het ergens lees, maar als een van mijn volwassen kinderen ‘die meisje’, ‘hun hebben’, ‘me kind’ of bijvoorbeeld ‘ma ik zeg’ tikt, tik ik ze wel op hun vingers.
Lokale patatzaak, met Nederlandse eigenaar, heeft een vreselijke kaart.
Suprise, bezorgung, kabonade… even een kleine greep.
Ik hou niet van patat, maar ook door die kaart kom ik er nooit.
Als Nederlanders hun moedertaal al zo verpesten, hoe moet dat dan in vredesnaam met de nieuwe Nederlanders.
Hun zeggen dat me zus gek is. Ze wilt geen kroket maar een appel.
Zoek de drie fouten!
Hun, me, wilt. Duh!
Burgemeester of burgermeester? Burgervader of burgevader? Jongetje of jongentje?
Zijn de drie eerste of de drie tweede opties fout? Of zit het helemaal anders?
De eerste drie opties zijn goed.
Om voorkomen te voorkomen moet je zorgen dat aanvaringen met de wet niet voorkomen.
Waar ligt de klemtoon? (p.s. zelfs sommige nieuwslezers doen dit fout!) En wat staat hier eigenlijk?
1e lettergreep, 2e lettergreep, 1e lettergreep. Als je niet voor de rechter wilt verschijnen kun je je maar beter aan de wet houden.
Zij is een van de mooiste meisjes die er is.
Is deze zin correct? Licht je antwoord toe!
Nope. “Die” verwijst naar meisjes en dus moet “is” “zijn” zijn.
De schoonmaak goeroe heeft een facebook pagina over het duizenddingendoekje gemaakt.
Wat is hier fout?
Geen idee en het is niet netjes als ik nu ga googelen. Ik ben Duits en schrijf alles het liefst aan elkaar. Kunnen we ervoor zorgen dat dit in de toekomst goedgerekend wordt?
Is een puber in de pubertijd of in de puberteit?
Wat is juist?
Allebei. Arm ding!
De meisje die haar been gebroken heeft, ligt in het ziekenhuis.
Is ‘De’ fout of is ‘die’ fout? Of allebei, of geen van beide? En waarom?
Dit is geen taalvraag maar een filosofische vraag. Ik zeg: “de” is fout en “die” is goed totdat je “de” hebt vervangen door (!) “het”.
Je komt een heel eind! Aan elkaar schrijven is ook in het Nederlands de regel, maar tegenwoordig schrijven hele volksstammen woorden die aan elkaar horen opeens los. Dat is volgens mij de invloed van Engels. Het taalonderwijs is daar niet tegenop gewassen.
Pubertijd kan goed gerekend worden, maar is ontstaan doordat mensen het woord puberteit niet kunnen schrijven. Uit een fout dus. Pubertijd en puberteit zijn andersoortige woorden. Heb ik bij een andere reactie al laten zien.
DE meisje is sowieso fout, HET meisje is goed. Maar het grappige is dat in ‘de meisje die’ de regel dat ‘die’ bij ‘de’ hoort wel juist is toegepast. Ik kan me ook nog voorstellen dat er mensen zijn die zich bezondigen aan ‘de meisje wat’! Maar dan verdien je verbanning naar een heel ver land!
En beste Maurits, Nu we toch bezig zijn. In jouw tweede reactie, is ‘Je kan beargumenteren’ niet goed. Het is ‘Je kunt beargumenteren’. Het is ‘Ik kan en jij kunt’.
Beste Marc, Als ik een nog rechtlijniger taalnazi was, zou ik je misschien gelijk moeten geven. Mogelijk is jij kan ooit als fout ontstaan, maar geldt tegenwoordig als correct. https://onzetaal.nl/nieuws-en-dossiers/poll/je-kan-of-je-kunt/ Een realistische taalnazi zal zich niet tot in het oneindige blijven verzetten tegen veranderingen. Hij probeert nutteloze veranderingen of pure verslechteringen tegen te houden, maar als het vechten tegen de bierkaai is geworden, geeft hij de pijp aan Maarten. Ik schrijf bos en geen bosch, jij vast ook! Jij kan heeft een plaats gekregen in de taal die verschilt van jij kunt. Het is informeler en mijn streven is om zo informeel mogelijk te schrijven. Maar goed dat je alert bent!
Beste Maurits,
Naar aanleiding van de, door jou, geplaats link (. https://onzetaal.nl/nieuws-en-dossiers/poll/je-kan-of-je-kunt/) , kan ik zeggen dat ik het volledig eens ben met de reactie van John Verhoef.
Het mag dan wel door jou goed gevonden worden, maar “kan” zou dus in feite een verbastering zijn van het werkwoord “kannen”. En het werkwoord is nog altijd “kunnen”, niet “kannen”, dus. “Je kan” is derhalve feitelijk fout wanneer je van de stam uit gaat. “Kunt” is mijns inziens de enig juiste vorm van het werkwoord in de tweede persoon. Wanneer het toegestaan wordt, kun je in principe dus alles wel goed gaan keuren: jij rijd, jij fiets, je loop. Volgens mij is een werkwoord in de tweede persoon slechts bij uitzondering anders dan de kern (eerste helft) van het stam werkwoord plus t. Nederlands is al zo extreem complex door haar vele uitzonderingen, laten we het niet nog méér ingewikkeld maken door ook nog eens een uitzondering op het makkelijkst te vervoegen werkwoord te maken.
Je zou moeten snappen dat uitzonderingen op regels normaal zijn in taal. Het hoort gewoon bij taal. Taal is geen wiskunde. Ik noemde in het kwisgedeelte van mijn stuk zelf een fout die tegenwoordig vaak wordt gemaakt: ‘hij wilt’ terwijl ‘hij wil’ correct is. Als de taalregel stam +t werkelijk altijd zou gelden, zou ‘hij wilt’ juist zijn. Maar ook die regel kent een uitzondering. Vroeger wist iedereen dat, maar het taalonderwijs is niet meer wat het geweest is. Een aantal jaren geleden is nog eens een onzalige poging gedaan de taal in een keurslijf van regels te persen waar geen ontsnapping uit mogelijk was. Toen kreeg je de pannenkoek ipv pannekoek. Dus leve de uitzondering.
Kan kunt: onregelmatige werkwoorden zijn er nou eenmaal. Zou je consequent zijn, zou je niet alleen ‘ik kun’ moeten zeggen, maar ook ‘ik kunde’. Misschien gaan we die kant (…) ooit op. 1984’s Newspeak.
Ik vraag me trouwens af of alle pannekoekhuizen destijds een vergoeding kregen omdat ze hun uithangborden moesten aanpassen dan wel vervangen.
Terugkomen van versus terugkomen op. Er zit een groot verschil tussen de twee maar dat weet bijna niemand meer. Ik kom het misbruik iedere dag tegen, op alle media. Ook zo’n leuke, media. Ik stop maar. Als ik eenmaal los ga is er geen land met me te bezeilen.
Ik bespeur een verwante geest 😉
Hun zeggen dat me zus gek is. Ze wilt geen kroket maar een appel.
Zoek de drie fouten!
Hun, me,wilt
Burgemeester of burgermeester? Burgervader of burgevader? Jongetje of jongentje?
Zijn de drie eerste of de drie tweede opties fout? Of zit het helemaal anders?
Burgemeester, burgervader en jongetje zijn de juiste woorden.
Om voorkomen te voorkomen moet je zorgen dat aanvaringen met de wet niet voorkomen.
Waar ligt de klemtoon? (p.s. zelfs sommige nieuwslezers doen dit fout!) En wat staat hier eigenlijk?
Bij de laatste voorkomen de klemtoon op voor.
Zij is een van de mooiste meisjes die er is.
Is deze zin correct? Licht je antwoord toe!
Nee, bij het meisje hoort sowieso geen die.
De schoonmaak goeroe heeft een facebook pagina over het duizenddingendoekje gemaakt.
Wat is hier fout?
Schoonmaakgoeroe en Facebookpagina denk ik, maar deze is echt lastig.
Is een puber in de pubertijd of in de puberteit?
Wat is juist?
Puberteit
De meisje die haar been gebroken heeft, ligt in het ziekenhuis.
Is ‘De’ fout of is ‘die’ fout? Of allebei, of geen van beide? En waarom?
Het meisje, dus dan ook die vervangen. Want de en die horen wel samen, maar zijn hier niet correct.
Hoop dat ik een eind ben gekomen. Niet perfect, betrap mezelf ook op fouten. Voeg veel te vaak het woord doe toe aan zinnen.
Bij de eerste ‘voorkomen’ klemtoon ook op voor!
‘Een van de mooiste meisjes die er is’ Bij meisje hoort geen die, maar bij meisjes (meervoud) wel. En omdat het meervoud is, moet ook de meervoudsvorm ‘zijn’ worden gebruikt, niet is! Meisjes zijn! Niet meisjes is!
Als je bedoelt dat schoonmaakgoeroe en Facebookpagina aan elkaar moeten, heb je gelijk.
Dus je komt aardig ver. In welke zin voeg je doe toe aan zinnen?
Niet slecht. Die van het meervoud heb ik echt even over het hoofd gezien. Stom!
In klemtonen ben ik heel slecht. Een van de weinige spellingsregels die ik niet beheer is die van het meervoud van woorden als bacterie.
En die toevoegen in zinnen als.
Doe jij de afwasmachine even aanzetten ipv zeg jij de afwasmachine even aan
Een constructie als ‘doe jij de wasmachine even aanzetten’ is zo krom dat het leuk wordt! Tegenwoordig hoor ik het vaker, vroeger nooit. Weet jij waar het vandaan komt? Het lijkt wel gebaseerd op Engels: Did he switch on the washing machine?
Het is zelfs zo dramatisch met de Nederlandse taal dat mijn man de uitgeverij Prometheus een mailtje heeft gestuurd vanwege het incorrect Nederlands in het boek “Samen rijk” van Koen Bruning.
Na één hoofdstuk had mijn man een a viertje vol met fouten en is hij nog begonnen aan het tweede hoofdstuk. Daarna besloot hij het boek gewoon te lezen zonder op de fouten te letten, maar dit lukte hem niet. Reactie van de uitgeverij? Tot op heden nog niet.
1. Hun = zij, mij = mijn, wilt = wil
2. de tweede optie is fout
3. Eerste 2 keer klemtoon op ko, derde keer op voor.
4. die er zijn i.p.v. die er is
5. schoonmaakgoeroe is één woord.
6. puberteit
7. Het meisje dat, i.p.v. die
Het schijnt dat in het veelbesproken boek van Lale Gül (eveneens uitgegeven bij Prometheus) ook een hoop krom Nederlands staat. Daar is de haast waarschijnlijk debet aan.
3 Bij de eerste voorkomen ook klemtoon op voor!
5 Ook facebookpagina moet aan elkaar!
7 Klopt maar het grappige is dat die goed zou zijn als de goed was. Dus de regel is wel goed toegepast!